تاج محل (ताज महल)، نگین هندوستان و بزرگ‌ترین دستاورد معماری در مجموعه معماری هندی و اسلامی در دنیا است. شاه جهان، پادشاه گورکانی، تاج محل را به یاد سومین همسر ایرانی خود، یعنی ممتاز محل با نام ایرانی «ارجمند ‏بانو» بنا کرد. شکوه نفس‌گیر این مکان باعث می‌شود مدتی مکث کنید و نفس عمیقی بکشید. اگر قلبی داشته باشید که می‌خواهید آن را به طپش بیشتر وا دارید و خلوص عشق را به تماشا بنشینید، باید از این مکان بهشتی دیدن کنید. نگاهی کوتاه به این مکان شما را غافلگیر خواهد کرد و با دیدن آن از نزدیک حتی گاهی حس می‌کنید که شاه جهان با شما در حال قدم زدن است.

تاج محل کجاست؟

اگر بخواهیم سرراست بگوییم که تاج محل کجاست جوابش چند کلمه است؛ تاج محل در هند، ایالت اوتار پرادش، شهر آگره یا آگرا قرار دارد.

خوب است که بدانید این بنا در شهر آگره هند و در ۲۰۰ کیلومتری دهلی نو واقع شده است. تاج محل که یکی از عجایب هفت گانه جدید جهان است، ۵۸ متر ارتفاع و ۵۶ متر پهنا دارد. به همین دلیل کافی است خود را به آگرا برسانید تا به‌راحتی بتوانید این بنای مربعی‌شکل را پیدا کنید.

داخل پرانتز بگوییم که عجایب هفت گانه جدید دنیا عبارت‌اند از چیچن ایتزا در مکزیک، مجسمه مسیح در برزیل، کولوسئوم در ایتالیا، دیوار بزرگ چین در چین، ماچو پیچو در پرو، شهر باستانی پترا در اردن و تاج محل در هند.

معماری و طراحی تاج محل

معماری تاج محل ترکیبی از معماری ایرانی و معماری گورکانی است. در ساختن چنین شاهکاری، هنرمندان بسیاری از جمله احمد لاهوری و برادرش حمید لاهوری حضور داشته‌اند. احمد لاهوری ۲۰هزار هنرمند و معمار را رهبری می‌کرد تا در نهایت این بنا ساخته شد.

همچنین در این بنا،‌ هنر خوشنویسی ایرانی بسیار به چشم می‌خورد که گویا عیسی خان شیرازی و امانت خان شیرازی طغرانویس کار خوشنویسی سوره‌هایی از قرآن و سروده‌های پارسی بر در و دیوارهای بنا را انجام داده‌اند.

نکته جالب توجه آن است که طراحی تاج محل از طراحی قبر تیمور در سمرقند، قبر اعتمادالدوله، قبر همایون در دهلی و مسجد جامع دهلی در دهلی الهام گرفته شده است. با این حساب دور از انتظار نیست که تاج محل را در لیست میراث جهانی یونسکو ببینید.

در سال ۱۹۸۳،‌ اینجا با عنوان «جواهر هنر اسلامی در هند و یکی از شاهکارهای تحسین شده میراث جهانی» به ثبت رسید.

بزرگترین تفاوت تاج محل با سایر ساختمان‌های گورکانی آن بود که بناهای گورکانی با ماسه‌سنگ سرخ ساخته می‌شد؛ اما شاه جهان درخواست استفاده از سنگ مرمر سفید تزیین‌شده با گوهرسنگ داشت. البته همین موضوع هم گواهی بر گرانبهابودن تاج دارد.

مقبره

همه می‌دانیم که تاج محل یکی از عجایب هفتگانه جهان است. آرامگاه، ساختمانی باشکوه است که از مرمر سفید ساخته ‏شده است و سمبل پاکی، عشق و درد است. این مکان برای تجلیل از ممتاز محل و به‌عنوان هدیه‌ای به او ساخته شده است.

در اطراف داخل و ‏بیرون بنا، خوشنویسی‌هایی از اشعار فارسی و آیات مقدس قرآن به چشم می‌خورد.

مقبره یک سازه بزرگ در وسط بنای تاج محل است. این سازه، متقارن بوده و همراه با یک گنبد مرمری بی‌مثال پوشیده شده است. این گنبد تقریباً ۳۵ متر ارتفاع دارد و به‌دلیل شکل خاصش، به نوع گنبد پیازی یا گواوایی شناخته می‌شود.

زیبایی و عظمت گنبد آرامگاه تاج محل به همین‌جا ختم نمی‌شود و به تماشای بالای گنبد که بنشینید متوجه طرح لاله مردابی می‌شوید که در بلندتر نشان‌دادن ارتفاع آن هم نقش دارد.

چشم که بچرخانید چهار چتری گنبدی‌شکل کوچک‌تر نیز در اطراف گنبد اصلی می‌بینید. معماری این چتری‌ها نیز پیازی است و در گوشه‌های گنبد قرار گرفته است. گنبد و چتری‌ها با میله‌های تزیینی، طلاکاری و با نقوش تزیینی ایرانی‌هندی نیز ترکیب شده‌اند.

میله تزیینی به‌کاررفته در این بخش از جنس طلا بود؛ اما در اوایل قرن نوزدهم میلادی با یک نمونه برنزی طلاکاری‌شده جایگزین شد.

تزیینات داخلی تاج محل

تالار داخلی تاج محل تزیینات شگفت‌انگیزی دارد. خاتم‌کاری‌های بنا با سنگ‌های ارزشمند تزیین شده‌اند. این تالار هشت‌ضلعی است و طوری طراحی شده که می‌توان از هر ضلع بنا وارد آرامگاه شد.

البته امروزه فقط درب جنوبی آرامگاه باز است که رو به باغ زیبای تاج محل باز می‌شود. دیوارهای داخلی تالار حدود ۲۵ متر ارتفاع دارند و با یک گنبد تزیین‌شده با نقش‌مایه خورشید پوشیده شده است.

دقیقاً در مرکز تالار اصلی، گور نمادین ممتاز محل، روی پایه‌ای مرمرین به ابعاد یک‌ونیم در دوونیم متر قرار گرفته است. سنگ قبر نیز الماس‌کاری شده و روی آن با هنر خوشنویسی ایرانی، خطوطی ‏در ستایش ممتاز محل نوشته شده است.

خوب که دقت کنید می‌بینید در اطراف مقبره و در میان خوشنویسی‌‏های کارشده روی سنگ، 99 نام از نام‌های خداوند حک شده است. تمام این طراحی‌های تماشایی از دیدگاه شاه جهان نشئت می‌گیرد که بر این باور بود که خانه ممتاز محل در بهشت قرار ‏دارد و تاج محل تصور آن خانه روی زمین است.

تنها بخش نامتقارن تاج محل، گور نمادین شاه جهان است که در کنار گور نمادین ممتاز و در سمت غربی قرار گرفته است. گور نمادین شاه جهان کمی بزرگ‌تر از گور همسرش است؛ اما شباهت‌های بسیاری به قبر ممتاز محل دارد. روی درپوش تابوت او نیز مجسمه سنتی یک محفظه کوچک خودکار قرار دارد.

توجه: حتما شما هم می‌دانید که در سنت اسلامی، قراردادن جسد در تابوت و قبرهای تزیین‌شده ممنوع است. با توجه به همین موضوع، جسد ممتاز محل و شاه جهان در زیرزمین تالار دفن شده است و چهره‌های‌شان رو به قبله قرار گرفته است.

تزیینات خارجی تاج محل

تاج محل، با آن ظاهر باصلابتش، از سه طرف با دیوارهایی از سنگ قرمز محصور شده است؛ این در حالی است که خود بنا کاملا با ‏سنگ مرمر سفید ساخته شده است و همین موضوع تضاد چشم‌نوازی را رقم می‌زند.

خالی از لطف هم نیست که بدانید بیش از 28 نوع سنگ قیمتی مانند لاجورد در میان سنگ‌های مرمر بنا کار شده است. کمی که بیشتر دقت کنید متوجه می‌شوید که گنبدها و طاق ساختمان‌های ماسه‌سنگی دارای طرح‌های هندسی ظریفی هستند و خاتم‌کاری‌هایی متقارن در جهت چپ و راست آن‌ها وجود دارد.

ساختمان‌های ماسه‌سنگی با خاتم‌کاری سفید تزیین شده‌اند و ساختمان‌های مرمری با خاتم‌کاری تیره یا مشکی کار شده‌اند.

اگر بخواهیم عناصر تزیینی تاج محل را بررسی کنیم،‌ باید بگوییم که خوش‌نویسی و طرح‌های انتزاعی در بنا کار شده است و در سراسر مجموعه، آیاتی از قرآن را می‌بینید که توسط هنرمندان ایرانی با خط ثلث روی مرمر نوشته شده است.

اندازه نوشته زمینه‌های بالاتر، اندکی بزرگ‌تر است تا در هنگام نگاه از زاویه پایین، کژی نوشته‌ها کمتر به چشم آید.

باغ

از آرامگاه که بیرون بیایید و قدم در باغ به ظاهر ایرانی‌اش بگذارید، حیرت می‌کنید. یک باغ گورکانی مربعی‌شکل در جلوی خود می‌بینید که در مرکز آن یک استخر بازتاب برای بازتاب تصویر بنای اصلی و یک مخزن مرمری ساخته شده است.

شاید نمونه این استخرها را در مجموعه چهل‌ستون اصفهان دیده باشید. این مخزن مرمرین، حوض کوثر نامیده می‌شود‌، این نام برای شما هم آشناست، درست است؟ جالب است بدانید که معماری چهارباغ را بابر، نخستین پادشاه گورکانی هند، با ایده‌گرفتن از معماری باغ ایرانی وارد هند کرد.

ردیف‌هایی از درختان و آب‌نماهایی در سرتاسر باغ از دیگر عناصری است که در باغ تاج محل می‌بینید.

تاریخچه تاج محل در گذر زمان

تاج محل از شناخته‌شده‌ترین بناهای جهان و آرامگاه باشکوهی در هند است. بر اساس کتاب نقش پارسی بر احجار هند، این بنا با دستور مستقیم شخص شاه جهان، ساخته شد. مدارک و شواهد موجود نشان می‌دهند که ساخت تاج که از سال ۱۶۳۲ تا ۱۶۴۳ طول کشید، نوعی از سوگواری عاشقانه شاه جهان برای ممتاز محل بود.

البته ساخت تمام و کمال این مجموعه ۲۲ سال به ‌طول انجامید و هزینه هنگفتی در قبال ساخت آن صرف شد.

نکات جالب درباره تاج

هزینه ساخت تاج محل برابر با ۳۲میلیون روپیه شد، چیزی بیش از یک میلیارد دلار امروزی؛
معمار این بنای جادویی هنرمند ایرانی به نام احمد لاهوری بود که رهبری ۲۰هزار نیروی کار را به عهده داشت؛
1000 فیل در ساخت این سازه عظیم به کار گرفته شدند؛
یکی از متقارن‌ترین سازه های دنیاست و دقیقاً نقش هر گوشه متقارن و یک شکل است؛
در ساعات مختلف روز به رنگ‌های مختلف در می‌آید. سنگ مرمر سفید و ‏صیقلی باعث می‌شود تاج محل در طول روز تغییر رنگ دهد؛ مثلاً صبح زود یک رنگ صورتی ‏کمرنگ دارد، در ادامه روز سفید است و در شب به رنگ طلایی تبدیل می‌شود. تاج محل در شب‌هایی ‏که ماه کامل است زیبایی عجیبی دارد. می‌گویند تغییر رنگ تاج محل مانند تغییر خلق و خوی زنانه ‏بخصوص ممتاز محل است.

افسانه‌ها و اسرار تاج محل

اگر دوست دارید از افسانه‌ها، شایعات و روایت‌های مرتبط با تاج محل بدانید، باید برایتان بگوییم که در یکی از افسانه‌های معروف آمده است که شاه جهان می‌خواسته در روبه‌روی تاج محل و آن طرف رودخانه یامونا یک تاج سیاه بسازد و این دو را با پلی به یکدیگر متصل کند؛ حالا یا عمرش قد نداده است یا بعد از برکناری از سلطنت، از پسِ ساخت آن برنیامده است.

شایعه‌ای دیگر آن است که اینجا قلعه‌ای بوده که راج پوت‌های آگرا ساخته است و شاه جهان پس از جنگ با راج پوت، این سازه را فتح کرد؛ البته این ادعا هرگز ثابت نشد!

ناگفته نماند ادعای دیگری که درباره این بنا شده است آن است که تاج محل، راهروها و اتاق‌های مخفی زیادی دارد که از چشم‌‌ها پنهان مانده است و کسی نتوانسته آن ها را کشف کند.

سخن آخر

تاج محل که از عجایب هفتگانه جدید در دنیا است،‌ با رأی ۶۰۰میلیون نفر در سرتاسر دنیا انتخاب شده است. شاید رأی مثبت این ۶۰۰میلیون نفر به انگیزه ساخت این یادبود بوده و دیدن آن شما را انگشت به دهان نگذارد.

سن پترزبورگ یکی از دیدنی‌ترین شهرهای دنیا است. این شهر زیبا، موزه‌های فراوانی دارد که به موضوعات متعددی اختصاص یافته‌اند. در ادامه با بهترین موزه‌های سن پترزبورگ آشنا می‌شوید.

سن پترزبورگ یکی از زیباترین مقصدهای گردشگری در روسیه است. شهر زیبایی که آثار تاریخی و موزه‌های فراوانی دارد و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ از حضور در آن لذت می‌برند.

در سن پترزبورگ موزه‌های فراوانی برای بازدید وجود دارد؛ ولی در سفرهای کوتاه چند روزه، فرصت کافی برای بازدید از همه آن‌ها فراهم نیست. در نتیجه مجبور می‌شوید تا چند مورد از آن‌ها را که بیشتر دوست دارید، انتخاب کنید. انتخاب موزه برای بازدید، بسیار حیاتی است. موزه‌ها در وسعت و موضوعات مختلفی در سراسر سن پترزبورگ قرار دارند. بسیاری از آن‌ها در بناهای تاریخی قرار گرفته‌اند که زمانی کاخ‌های متعلق به خاندان‌های سلطنتی و اشراف بودند.

برخی موزه‌ها ساده‌تر هستند و در آپارتمان‌های کوچکی واقع شده‌اند که بعضی از آن‌ها متعلق به هنرمندان روسی بودند. در این شهر تنوع قابل قبولی از نظر موزه‌ها وجود دارد. در ادامه فهرستی از چند موزه را ارائه می‌کنیم که اگر در سفر، محدودیت زمان داشتید، ابتدا به این موزه‌ها سر بزنید.

موزه ارمیتاژ

کاخ زمستانی با نام ارمیتاژ هم مشهور است. این کاخ از زمانی موفق به جمع‌آوری مجموعه‌های ارزشمند شد که خاندان سلطنتی از آن به‌عنوان اقامتگاه زمستانی در قرن هجدهم استفاده کردند. این مجموعه در حال حاضر شامل بیش از سه میلیون اثر هنری است که در چهار بنای مختلف در کنار رود نوا قرار دارند.

این موزه میزبان آثار هنری از دوره‌های مختلف و از هنرمندان سراسر دنیا است؛ از دوران کلاسیک گرفته تا عصر مدرن. اگر کسی بخواهد در مقابل هر اثر هنری یک دقیقه توقف کند، بیش از ۷ سال طول می‌کشد تا همه آثار آن را ببیند. چنین مجموعه ارزشمندی حتما ارزش دارد که حداقل یک بار از آن بازدید کنید.

موزه دولتی روسیه

موزه دولتی روسیه در کاخی قرار دارد که زمانی به شاهزاده ميخائيل پاولويچ تعلق داشت که یکی از فرزندان پاول یکم بود. این کاخ از انتهای قرن نوزدهم به موزه تبدیل شد. بیش از ۴۰۰ هزار اثر هنری از هنرمندان روسی در این موزه نگهداری می‌شود که قدمت بعضی از آن‌ها به قرن دهم هم می‌رسد.

موزه تاریخ سیاسی روسیه

عمارتی که این موزه در آن برپا شده زمانی به رقاص باله Mathilde Kschessinska تعلق داشت تا اینکه انقلاب فوریه ۱۹۱۷ به وقوع پیوست. بعد از اینکه او این عمارت را ترک کرد، بنا به دست بلشویک‌ها افتاد و رهبرانی چون استالین و لنین مدتی در آن کار می‌کردند. بنابراین انتخاب این عمارت برای این موزه، اتفاقی نیست. این عمارت نقش مهمی در تاریخ مدرن روسیه دارد و بسیاری از رویدادهای قرن بیستم را توضیح می‌دهد. در این موزه می‌توانید اسناد، پوسترها، عکس‌ها و سایر آثار به جامانده از گذشته را ببینید که در کنار هم تصویری از پرتلاطم‌ترین دوران تاریخ روسیه را نمایش می‌دهند.

موزه فابرژه (Fabergé Museum)

نام شرکت جواهرات فابرژه در سراسر دنیا مشهور است. طراحان و زیورسازان برند فابرژه به سفارش اعضای خاندان سلطنتی زیورآلات و جواهراتی زیبا و خاص طراحی می‌کردند و با دست می‌ساختند. از جمله محبوب‌ترین ساخته‌های آن‌ها، تخم‌مرغ‌های فابرژه است که اعضای خاندان سلطنتی در عید پاک به هم هدیه می‌دادند. بعد از انقلاب سال ۱۹۱۷ تولید جواهرات فابرژه متوقف شد. بسیاری از آیتم‌هایی که در اختیار خاندان سلطنتی بود به آثار ملی بدل شد و بسیاری از آن‌ها به گوشه و کنار دنیا رفت و گم شد. بزرگترین مجموعه از جواهرت فابرژه اکنون در اختیار ویکتور وکسلبرگ است که در کاخ Shuvalov به نمایش درآمده و موزه فابرژه را تشکیل داده است.

موزه نظامی تاریخی توپخانه (Military-Historical Museum of Artillery)

این موزه برای نمایش تاریخ نظامی روسیه برپا شده است. بنای موزه درست در مقابل قلعه تاریخی پیتر و پل قرار دارد که در سال ۱۷۰۳ ساخته شد تا انباری برای نگهداری تجهیزات قدیمی توپخانه‌ها باشد. با گذر زمان، این موزه کم کم رشد کرد و گسترش یافت و اکنون شامل ۱۳ تالار است که اشیای مرتبط با علم، فناوری و هنر را که با تاریخ نظامی روسیه مرتبط است به نمایش می گذارد.

موزه دفاع و محاصره لنینگراد (Museum of the Defense and Siege of Leningrad)

تاریخ سن پترزبورگ مدرن با جنگ جهانی دوم رابطه تنگاتنگی دارد. تقریبا هر فردی که در این شهر زندگی می‌کرد تحت‌تاثیر جنگ قرار گرفت. برای مدت ۸۷۰ روز، این شهر تحت یکی از طولانی‌ترین و مخرب‌ترین محاصره‌های تاریخ یعنی محاصره لنینگراد قرار داشت.

موزه دفاع و محاصره لنینگراد تنها موزه‌ای است که به این سال‌های ترسناک تاریخ روسیه اختصاص یافته است و خود موزه نیز در فاصله کوتاهی بعد از پایه‌گذاری، تخریب شد. مجموعه نگهداری شده در این موزه شامل اشیای شخصی از افراد زیادی است که در سال‌های جنگ، آسیب دیده بودند. همچنین انواع سلاح، عکس‌های قدیمی، اسناد و… نیز از سال‌های جنگ در این موزه نگهداری می‌شود.

موزه‌ داستایوفسکی

سن پترزبورگ شهر داستایوفسکی است. داستایوفسکی یکی از شناخته شده‌ترین نویسندگان روسی است. داستان بسیاری از آثار داستایوفسکی در سن پترزبورگ می‌گذرد. سن پترزبورگ شهری است که این نویسنده تا آخر عمرش در آن کار و زندگی می‌کرد. موزه داستایوفسکی در آپارتمانی قرار دارد که این نویسنده در سن پترزبورگ کرایه کرده بود و روی رمان‌های مشهوری چون برادران کارامازوف و همزاد کار می‌کرد.

استانبول جاذبه‌های گردشگری فراوانی دارد که بسیاری از آن‌ها در سراسر دنیا شناخته‌شده هستند؛ ولی غیر این جاذبه‌های مشهور، چند مکان دیدنی هم دارد که گاهی نادیده گرفته می‌شوند.

وقتی در مورد مهم‌ترین جاذبه‌های استانبول صحبت می‌شود، اولین جاذبه‌هایی که به ذهن می‌رسد مسجد سلطان احمد و ایاصوفیه است؛ همچنین جاذبه‌های مشهوری مثل مسجد آبی، کاخ توپ‌قاپی، بازار بزرگ یا سایر جاذبه‌هایی که زیاد در مورد آن‌ها شنیده‌اید. استانبول غیر از این جاذبه‌های مشهور، دیدنی‌های دیگری هم دارد که اگر فرصت کافی در سفر به استانبول دارید نباید از دست بدهید. بعد از اینکه جاذبه‌های مشهور و مهم جاهای دیدنی استانبول را دیدید، حتما برای دیدن این جاذبه‌ها وقت بگذارید. در ادامه با چند مورد از این جاذبه‌ها آشنا می‌شوید.

کلیسای چورا

این کلیسا به خاطر نقاشی‌های دیواری بیزانسی و موزاییک‌های جذابش شهرت دارد. این نقاشی‌ها صحنه‌هایی از زندگی مسیح را روایت می‌کنند و به‌خوبی حفظ و نگهداری شده‌اند. این کلیسا در قرن چهارم ساخته شده است و به موزه تبدیل شده است.

کاخ دلمه ‌باغچه

سلطان عبدالمجید اول تصمیم گرفت تا از کاخ توپ‌قاپی که برای مدت ۴۰۰ سال میزبان خاندان سلطنتی بود، دربار را به کاخ دلمه باغچه منتقل کند. این کاخ در نزدیکی تنگه بسفر قرار دارد و استایل و دکور و معماری آن اروپایی است که در آن زمان بسیار رایج بود.

مسجد فاتح

مسجد فاتح را با نام مسجد جامع سلطان محمد می‌شناسند. این مسجد دیدنی را از روی نام سلطان محمد فاتح عثمانی نام‌گذاری کرده‌اند که در سال ۱۴۵۳ قسطنطنیه را فتح کرد. این مسجد بین سال‌های ۱۴۶۳ و ۱۴۷۰ ساخته شده و بعدها در سال ۱۷۷۱ بازسازی شده است. دلیل این بازسازی، زمین‌لرزه بزرگی بود که به بنای مسجد آسیب زده بود. این مجموعه دارای یک مدرسه علوم اسلامی است که توسط منجم ایرانی ملاعلی قوشچی پایه‌گذاری شده است.

کلیسای Theotokos Pammakaristos

این کلیسای بیزانسی یکی از کلیساهای ناشناخته در استانبول است ولی از نظر نقاشی‌های دیواری زیبا بعد از کلیسای چورا و ایاصوفیه در مقام سوم قرار دارد.

کالج ارتدکس یونانی فانار (Phanar Greek Orthodox College)

بنای کالج ارتدکس یونانی فانار مثل یک قلعه سرخ در منطقه تاریخی Balat and Fener قرار دارد. این مجموعه هنوز چند دانشجو دارد و شما را به سفری در دل تاریخ می‌برد؛ زمانی که این منطقه محل سکونت خانواده‌های ثروتمند ارتدکس یونانی استانبول بود.

کاخ بیلربیی

کاخ بیلر بیی یکی از چندین کاخ زیبای اطراف استانبول است که به‌عنوان کاخ تفریحی سلاطین عثمانی مورد استفاده قرار می‌گرفت. این کاخ معمولا از چشم گردشگران دور می‌ماند چون در طرف آسیایی شهر استانبول قرار دارد. ولی معاری بی‌نظیر آن، دکوراسیون مجلل و باغ‌های زیبایی که دارد، بدون تردید ارزش بازدید کردن دارند.

مسجد جامع اورتاکوی (Ortaköy)

ساختمان اداره پست (Grand Post Office)

بسیاری از کسانی که در محله‌های قدیمی شهر به گشت و گذار می‌پردازند معمولا از کنار این بنا می‌گذرند بدون اینکه به آن نگاه بیاندازند. ولی این سازه و بنای دیدنی توسط معماری به نام Vedat Tek به سبک اولین جنبش معماری ترکیه ساخته شده است و یک جواهر گمشده و یادگاری از سال ۱۹۰۵ است.