تاریخچه مختصر ارمنستان
نام بومی این کشور در زبان ارمنی هایک است که در سدههای میانه با افزودن پسوند فارسی ستان «به معنای سرزمین» به هایاستان تغییر یافت. این نام بهطور سنتی از نام هایک، بنیانگذار ملت ارمنی و نتیجهٔ نوح پیامبر، گرفته شدهاست که بر اساس نوشتهٔ موسس خورناتسی، تاریخنویس ارمنی، در سال ۲۴۹۲ قبل از میلاد «بل» پادشاه بابل را شکست داد و ملت ارمنی را در منطقهٔ آیرارات بنیان گذاشت.
در متون کهن ارمنی، هایک را یکی از نوادگان نوح و از دودمان یافث دانستهاند. در کتاب مؤسس خورناتسی آمدهاست که هایک پس از کشتن بل و در هم شکستن سپاه وی در محل نبرد ملکی بنا کرد و آن را «هایخ» نامید. از این رو تا زمان مؤسس خورناتسی «سده ۵ میلادی» نیز این ناحیه «هایوتس – دزور» نامیده میشد. هایوتس در زبان ارمنی به مفهوم «ارمنیان» و دزور به معنای «دره» است.
تنی چند از دانشمندان نام «های» را با واژه «هاتی» که نام حتیان بوده مربوط دانستهاند. پیوتروفسکی این نظریه را مستدل و استوار دانستهاست. پاتکانیان بر آن بود که «های» در آغاز نام قومی جداگانه بوده که بر دیگر اقوام مجاور برتری داشته و نام خود را به همه آنها دادهاست. در آسیای صغیر به هنگام کاوشهای باستانشناسی در ناحیه هتوشش تختگاه کهن دولت حتیان، کتیبهای متعلق به هزاره دوم قبل از میلاد کشف شده و این قدیمترین منابعی است که در آن از کشور هایاسا و مردم آن یاد شدهاست. با کشف کتیبه «حِتی» سده ۱۴ قبل از میلاد معلوم شد که سرزمین شمال غرب ارمنستان، هایاسا نام داشتهاست.
تقسیمات کشوری ارمنستان باستان
ارمنستان از لحاظ تاریخی به سه ناحیه تقسیم شده بود:
ارمنستان بزرگ، ارمنستان کوچک و ارمنستان جدید. تاریخ ارمنستان بزرگ و کوچک به ازمنه قدیم مربوط میشود و این دو سرزمین مجزا از همدیگر بودند. ارمنستان بزرگ وسیع تر از دو منطقه دیگر محسوب میشد و شامل پانزده ایالت بود.
ارمنستان کوچک یا هایک کوچک در ناحیه غربی ارمنستان بزرگ، در محدوده شمال کاپادوکیه قرار داشت که در شمال شرق آناتولی در محدوده «استان سیواس و استان گوموشخانه» امروزی میباشد.
ارمنستان جدید به سومین ناحیه تاریخی متعلق است که به سده یازدهم مربوط میشود و در جنوب غربی ارمنستان کوچک واقع شده بود که به پادشاهی ارمنی کیلیکیه معروف است.
«کاپانتسیان» یادآور شده که «سا» و «شا» در زبانهای اقوام آسیای صغیر صورت پسوندی را داشته که مشخصکننده نام سرزمین و محل معینی بودهاست. چنین نتیجهای حاصل شدهاست که وجود دو قوم در تشکیل مردم ارمنستان مؤثر بودهاست که یکی از آنها ساکن ارمنستان شرقی و شامل اتحاد قومی «ارمنیا» و دیگری ساکن ارمنستان غربی و شامل اتحاد قومی «هایاسا» بودهاست.

جغرافیای ارمنستان
ارمنستان کشوری محصور در خشکی در سرزمین قفقاز جنوبی و در میان دریای سیاه و دریای کاسپین است که از شمال و خاور با گرجستان و جمهوری آذربایجان، و از جنوب و باختر با ایران و ترکیه هممرز است.
بیشتر بخشهای این کشور از کوهستان و دشت پوشیده شده و رودها و تندآبهایی در آنها جریان دارد. شمار جنگلهای ارمنستان بسیار کم ولی بیشترشان پردرخت هستند. آبوهوای این سرزمین قارهای (بری) است: تابستانهای گرم و زمستانهای سرد. بلندترین جای ارمنستان کوه آراگاتس است که بلندایش به ۴٬۰۹۵ متر بالاتر از تراز دریا میرسد.
خاک ارمنستان از نظر مواد غذایی بیمایه بوده و کیفیت لازم برای کشت را ندارد. از سوی دیگر آلودگی خاک با مواد شیمیایی همچون ددت گریبانگیر بخش کشاورزی ارمنستان شدهاست. از همین روست که ارمنستان برای از میان بردن دشواریهای زیستبوم خود تلاش میکند. در همین راستا، دولت ارمنستان وزارتخانهای با نام «پاسداشت طبیعت» بنیان گذاشته و بر کسب و کارهای آلودهکننده آب، هوا و خاک مالیاتهایی بسته که درآمد آنها را برای پاسداری از زیستبوم هزینه میکند.
ارمنستان گرایش زیادی به همکاری با کشورهای مستقل همسود (گروهی از کشورهای شوروی سابق) و اعضای جامعه بینالمللی برای کار در زمینههای زیستمحیطی از خود نشان داده است. دولت ارمنستان در تلاش است که نیروگاه هستهای کشور را تعطیل کرده و آن را با منابع انرژی دیگری جایگزین کند.

گردشگری در ارمنستان
گردشگری در ارمنستان یکی از منابع اصلی درآمد کشور ارمنستان میباشد که نقش مهمی در اقتصاد ارمنستان ایفا میکند. در سالهای اخیر، ورود گردشگران خارجی به این کشور افزایش داشتهاست. عمده گردشگران خارجی حاضر در ارمنستان، از کشورهای منطقه به این کشور سفر میکنند که بر اساس آمار سال ۲۰۱۴ (میلادی)، ۴۴ درصد آنها از روسیه، ۲۸ درصد از گرجستان، ۱۲ تا ۱۴ درصد از اتحادیه اروپا و ۷ درصد از ایران میباشند.
از عوامل مؤثر در رونق صنعت گردشگری در این کشور، میتوان به توسعه زیرساختهای لازم، تنوعبخشی به محصولات گردشگری، شناساندن مناسب این کشور در رسانههای جهان، لغو روادید برای کشورهای عضو اتحادیه اروپا و برخی دیگر از کشورها و اعطای آسان ویزا برای مسافران بیشتر کشورها و اتخاذ سیاست آسمان باز؛ اشاره کرد.
بنا بر آمار منتشر شده در سال ۲۰۱۶ میلادی ۱٬۲۶۰٬۰۰۰ نفر به کشور ارمنستان سفر کردهاند که نسبت به سال قبل ۶ درصد افزایش داشتهاست،[۱] این آمار در سال ۲۰۱۷ به ۱٬۴۹۴٬۷۷۹ نفر رسیدهاست.
دریاچه سوان بزرگترین دریاچهٔ قفقاز و از بزرگترین دریاچههای کوهستانی آب شیرین در جهان است که در بلندای ۱٬۹۱۶ متری سطح دریا واقع شدهاست. این دریاچه از نظر جغرافیایی در مرکز ارمنستان در استان گغارکونیک در ارتفاع ۱۹۰۰ متر از سطح دریا قرار گرفتهاست. مساحت کل آبریز آن ۵۰۰۰ کیلومتر مربع میباشد و از ۲۸ رودخانه و نهر تغذیه میشود. ۹۰٪ ماهیها و ۸۰٪ خرچنگهای ارمنستان از دریاچه سوان تأمین میشوند. سوان از دو کلمه [sev] به معنی سیاه و [vank] به معنی صومعه گرفته شدهاست.

شهر توریستی جرموک ارمنستان یک شهر کوهستانی با چشمههای آب گرم است که در جنوب استان وایوتس دزور و ۵۳ کیلومتری شرق استان یغگنادزور است. شهر جرموک به خاطر چشمههای آب گرم و آب معدنی بسیار مشهور و مورد توجه برای توریستها میباشد. شهر جرموک دارای آبشارها، هوای تازه، دریاچههای مصنوعی، مسیرهای پیادهروی، جنگلهای زیبا و استخرهای آب معدنی میباشد. نام این شهر از کلمه ارمنی مشتق شده که به معنی چشمه آبگرم است.

بالهای تاتو، طولانیترین تلهکابین کابلی بدون توقف جهان به طول ۵٬۷ کیلومتر میباشد. این خط میتواند دسترسی به صومعه تاتو، یکی از مهمترین مراکز مذهبی کشور ارمنستان و اصلیترین جاذبه توریستی این کشور را تسهیل بخشد. این تله کابین از مناطقی بسیار زیبا و دیدنی عبور میکند. تلهکابین «بالهای تاتِو» در واقع راه دستیابی به کلیسای تاریخی «صومعه تاتو» است.

دیلیجان شهری سرسبز در شمال ارمنستان است. این شهر در ارمنستان به آن «سوئیس کوچک» گفته میشود. پارک ملی دیلیجان، یکی از ۴ پارک حفاظت شده جمهوری ارمنستان میباشد، مساحت این پارک ۲۴۰ کیلومتر است و در شمال شرق استان تاووش ارمنستان قرار دارد. این پارک ملی برای مناظر جنگلی، تنوع زیستی، چشمههای غنی آب معدنی بهاری و آثار فرهنگی و طبیعی اش مشهور میباشد.

معبد گارنی یک معبد هلنستیک کلاسیک در روستای گارانی ارمنستان میباشد. در سال ۱۹۷۰ این معبد بازسازی شد. ساختار این معبد مربوط به زمان قبل از مسیحیت است و با این عنوان بسیار شناخته شدهاست. به گمان این معبد توسط پادشاه تیرداد در سده اول به عنوان یک معبد برای میهر ساخته شدهاست. در اوایل سده چهارم پس از گرویدن ارمنیان به مسیحیت این معبد به خانه تابستانی خسروی دخت، خواهر تیرداد سوم تبدیل شد. در سال ۱۶۷۹ میلادی در اثر زلزله این معبد فرو ریخت و در سده ۱۹ میلادی به بازسازی آن پرداختند. این معبد به عنوان یکی از جاذبههای توریسم ارمنستان شناخته شدهاست.

صومعه گغارد، یک صومعه قرون وسطی در استان کوتایک میباشد که تا حدی در کوه مجاور حک شدهاست و توسط صخره احاطه شدهاست. صومعه گغارد به عنوان میراث جهانی توسط یونسکو ثبت شدهاست. در حالیکه کلیسای اصلی در سال ۱۲۱۵ ساخته شده بود، صومعه پیچیده گغارد در سده ۴ توسط گریگور روشنگر در محل چشمه مقدس داخل یک غار تأسیس گردید.
صومعه خور ویراپ، به معنی گودال عمیق یا چاه عمیق یک صومعه ارمنی واقع در دشت آرارات در نزدیکی مرز ترکیه میباشد. این صومعه میزبان کلاسهای علوم دینی و اعضای کلیسای کاتولیک میباشد. شهرت این صومعه مربوط به زمان زندانی شدن گریگور روشنگر توسط پادشاه تیرداد ارمنستان میباشد. این صومعه داخل مراتع سبز و باغهای انگور احاطه شدهاست و از صومعه کوه آرارات قابل مشاهده است.
موزه تاریخ ایروان یک موزه وسیع با بخشهای باستانشناسی، سکهشناسی، قوم نگاری، تاریخ مدرن و مرمت است. این موزه یک مجموعه ملی با ۴۰۰۰۰۰ اثر میباشد که در سال ۱۹۲۰ تأسیس شد. ۳۵٪ از موارد مربوط به باستانشناسی، ۸٪ مربوط به مردم نگاری، ۴۵٪ مربوط به سکهشناسی و ۱۲٪ مربوط به اسناد و مدارک میباشند، به همین دلیل به عنوان موزه ملی ارمنستان در نظر گرفته شدهاست. این موزه در میدان جمهوری ایروان قرار دارد. این موزه سومین مجموعه بزرگ برنزی جهان مربوط به قبل از میلاد است. دارای کتیبه به خط میخی مربوط ۷۸۲ سال قبل از میلاد در مورد پایه و اساس شهر اربونی است. مجموعهای از سکههای یونانی-مقدونی، سلوکی، اشکانی، رومی، ساسانی، روم شرقی، عربی، و سکههای طلا، نقره و مس سلجوقی که در ارمنستان منتشر شدهاست.
موزه ماتناداران، انستیتو نسخ خطی باستانی، یک موزه نسخ خطی، مرکز تحقیقات و موزه ایروان ارمنستان است. هم چنین ماتناداران یکی از ثروتمندترین موزههای نگهداری نسخ و کتابهای مربوط به قرون وسطی از جمله کتابهای تاریخ، فلسفه، طب، هنر و غیره در ارمنستان و دنیا میباشد.